Çocuğunuza boşanma kararınızı nasıl açıklarsınız? Çocuklarımıza evliliğin ne olduğunu anlatmak çok kolaydır ancak boşanmanın ne olduğunu anlatmak gerçekten zordur. Bu sorun, tüm seçenekler tükenerek, boşanma nihai çözüm olarak belirdiğinde ortaya çıkar.
Evet, kendinize sormanız gereken en önemli sorulardan biri. Boşanmayı çocuklarınıza nasıl ilan edeceğinizle ve boşanma kavramını açıklamakla ilgili çok dikkatli olmalısınız.
Karşı karşıya olduğunuz temel soru şudur: “Çocuklarımıza mümkün olan en az zararı vererek ya da mümkünse hiç zarar vermeden boşanmayı nasıl atlatırız?” Duyarlı ve sorumlu ebeveynler bu soruya odaklanırlar.
Duyarsız ve sorumsuz bir ebeveyn bu soruyu kendine sormaz ve bunun cevabını da aramaz. Çocuklarını incitmeden durumları anlatmanın yollarını bulmaya çalışmazlar. Ne yazık ki bunu yapabilecek becerilere sahip olsalar da bazı anne babalar boşanma kararlarını çocuklarına söylerken duyarsız ve umursamaz bir yaklaşım sergileyebiliyorlar. Çocuklar bu kişiler için nesneler gibidir.
Çocuk, anne ve babasını her daim bir arada görmek isteyen, buna ihtiyacı olduğuna inanan, onliarın ayrılması düşüncesini zihninde canlandırmakta zorlanan masum bir varlıktır. Bu nedenle de “Çocuğumu incitmeden nasıl bitirebilirim?” diye sormanız önemlidir. 20 yılı aşkın mesleki faaliyetimde ara sıra bu duyarsız ebeveynlerle karşılaştım. Çocuklarının travma geçirmesine, üzülmesine veya korkmasına aldırmıyorlar. “Bakın, eğer çocuklarınızla bu konuyu doğru dürüst konuşmazsanız, onları inciteceksiniz” demek onların mantığına uymayan bir yaklaşımdır. “Ben boşanarak hayatımın en büyük acısını yaşıyorum çocukla mı uğraşayım kendi acımla mı uğraşayım” diye sorarlar. Onlar için bu dünyada sadece kendileri vardır. Her zaman anne babalara boşanma ve ayrılık süreçlerini anlatan biri olarak… Duyarlı, sorumluluk sahibi ve çocuklarının kalplerini kırmadan, onları kötü hissettirmeden boşanma sürecini yaşayan çiftlerin yaklaşımlarını doğru buluyorum.
Amaç bu boşanma sürecinde çocukları zarar görmekten korumak ve bu süreci daha kolay kabullenebilecekleri açıklamalar bulmaktır. Bu ise zahmet gerektirir. Bir ayrılığa tanık olmak ve anne babanın tamamen ayrı yollara gitmiş olmaları çocuklar açısından psikolojik zorluklar yaratabilir.
Bu kavram, yani boşanma kavramı, küçük çocukların anlamasının çok zor olduğu karmaşık bir kavram olup, onların kafalarını karıştırır. Ve karşılaştıkları bu türden büyük değişikliklerle başa çıkmakta zorlanırlar. Anne ve baba dedikleri iki değerli ve büyük varlık ayrılmaktadır ve çocuklar bu ayrılıktan dolayı derin bir acı duyarlar.
1. Boşanmayı İlan Etmek İçin Doğru Yer ve Zaman
Ayrılma ve boşanma kararı vermek zor olsa da, eşinizle birlikte karşılıklı ve dengeli bir iletişimle vereceğiniz bir karar olursa kararı vermenin daha kolay olduğunu görürsünüz. Önemli bir konu da, boşanma kararının çocuklara ilan edilerek açıklamasının yapılacağı ortamdır.
Boşanma kararı, siz arabadayken veya çocuklarınız parkta eğlenirken değil, herkesin rahatlıkla duyup anlayabileceği, iletişimin açık olduğu sakin bir ortamda duyurulmalıdır. Tek başınıza verdiğiniz bir karar ise, boşanma kararınız açıklandığında eşiniz ve çocuklarınız konuya odaklanabilmelidir. Evet, çoğu çocuk boşanma konusunda olumsuz duygulara sahiptir. Olumsuz duygularla karşı karşıya kalırlar, büyük bir üzüntü, korku, kaygı, çaresizlik hissederler ve hissettikleri acının adını koyamazlar. Evet, boşanma kararının açıklanması ve boşanma davaları, çocukların iç dünyasının büyük ölçüdemolumsuz duygu ve hislerin hakim olduğu bir hale getirir.
Boşanma normal ve dengeli bir şekilde anlatılırsa, anlatıldığı ortam sakin, huzurlu ve dengeli ise… Aynı zamanda boşanma kararını açıklarken de korkunç bir gerçekle karşı karşıya kalındığını hissettiren travmatik bir açıklama yapmamaya dikkat edin. Doğal ve normal olan bir durumdan bahsederek, sakin kalarak açıklayın.
Çocuklar, kendi yaşlarına uygun açıklamaları rahatlıkla anlarlar. Dikkatli olursanız, çocuğunuzun travma yaşamadan bu süreci atlatmasına yardımcı olmuş olursunuz. Gerçekçi olmak gerekirse, bazı ailelerde en iyi ortamı oluştursanız, en iyi ve en doğru kelimeleri seçseniz ve sakinlikle konuşsanız bile bazı çocukların travma yaşamadan bu durumdan çıkmakta zorlandıklarını görürüz. Yine de elimizden gelenin en iyisini yaparak çocuklarımızın boşanma sürecinden zarar görmesini engellemeye çalışmalıyız. Amaç konuşmayı olabildiğince anlaşılır kılmaktır.
2. Boşanmayı En Basit Şekliyle Anlatın
Çocuğunuzun küçük ya da büyük olması fark etmeksizin, boşanmanın ne olduğunu anlaması için en kısa ve öz bir şekilde ifade edin. Boşandıktan sonra ne olacağıyla ilgili gerçekleri paylaşın. Bu paylaşımı yaparken bir çocuğun çaresizlik hissetmesini önlemek adına, detaylardan uzak durun. Boşanmanızın nedenlerini paylaşmayın. “Baban beni başka kadınlarla aldattığı için boşanıyoruz”, ya da “Anneni artık sevmiyorum ve onu görmek istemiyorum. Bu yüzden ondan boşanma kararı aldım” gibi boşanma nedenlerini, özel nedenleri çocuklarınızla paylaşmayın. Bunlar sizi ve boşanmak istediğiniz eşi ilgilendiren özel konulardır ve çocukların kafasını karıştırır, bu yüzden bunlar hakkında konuşmayın. Onlara bilmeleri gereken temel bilgileri verin.
Doğruları söyleyin ancak boşanma nedeniniz gibi özel bilgileri sorsalar da paylaşmayın çünkü bunları anlamalarını beklemiyoruz. Verdiğiniz cevaplarla anne veya babaya karşı olumsuz bir tavır geliştirmelerini, ilişkilerinin zarar görmesini de istemiyoruz. Sorduğu sorulardan onu ilgilendiren ve onun boşanma sürecinde ihtiyaç duyacağı bilgilere yönelik olanlara mutlaka gerçekçi cevaplar verin. Boşanmayı özellikle kimin istediği, neden istediği, neden evliliği yürütmek istemediği gibi konular çocukların daha ileri yaşlarda anlayabileceği ve anlamlandırabilceği konulardır.
Temel olarak, çocuğunuzun boşanma sürecinin ne olduğunu ve nasıl bir durum olduğunu anlamasını ve onunla başa çıkmasını kolaylaştıracak bilgileri onun en kıymetlileri olan anne ve babası olarak onunla paylaşın.
3 yaş altı çocuklara boşanma nasıl açıklanır?
3 yaş altındaki çocuklara, bu yaştaki çocukların anladığı kavramları kullanarak boşanmayı açıklayabilirsiniz. Ona diyebilirsiniz ki, “Bu evde benimle yaşıyorsun ve bundan sonra baban başka bir evde yaşayacak. Babanı ne zaman istersen görebileceksin. Seninle ilgileneceğim, sen büyürken hep yanında olacağım. Seninle oyunlar oynayacağım, benden istediğin şeyleri sana vereceğim. Sen uyurken ben de senin yanında olacağım ve sana yine masallar anlatacağım. Seni hep çok seveceğim, sana hep sarılacağım, seni öpeceğim. Baban da seninle ilgilenecek. Sen onun yanındayken, baban senle oynayacak ve en sevdiğin şeyleri sana verecek. Sen uyurken yanında yatacak, sana masallar anlatacak. Seni hep çok sevecek, sana hep sarılacak ve seni öpecek”
3 yaş ve üzeri çocuklara boşanma nasıl açıklanır?
3 yaş ve altındaki çocuklar için yukarıda yer vermiş olduğum açıklamalar yeterlidir. 3 yaşından büyük çocuklar ve gençler içinse daha fazla bilgi sağlayabilirsiniz. Örneğin, çocuğun haftada kaç gün anneyle, haftada kaç gün babayla birlikte olacağı gibi önemli ayrıntılar, üç yaşından büyük çocukların anlayabileceği ayrıntılardır. Daha büyük çocuklar, yani 10 ila 12 yaş arasındaki çocuklar için boşanma nedenleri kısa olabilir, ancak kınama / suçlama şeklinde asla olmamalıdırdeğil.
Diyebilirsiniz ki: “Biz babanla / annenle boşanmaya karar verdik. Bundan sonra onunla ayrı evlerde yaşayacağız. Biz senin anne babanız ve hayatın boyunca senin yanında olmaya devam edeceğiz. Hafta içi benimle aynı evde, hafta sonları da babanla başka bir evde kendi odanda yaşayacaksın.
“Evlerimizi ayırmak zorunda kaldık çünkü anneniz bunu istedi. Ben istemedim. Boşanmak istemedim boşanmak istemedim ama annen bizi umursamadığı için boşanma kararı aldı” çocukların kafasını karıştıracak, annelerine öfkelenmelerine neden olacak bir açıklamadır ve yanlıştır. “Babanız beni başka bir kadınla aldattı, yapacak bir şeyim kalmadı. Babanız yuvamızı yıktı, darmadağın etti. Beni de sizleri de bir hiç uğruna sattı. Başkalarının mutluluğu için bizim mutluluğumuzu yok etti. Sizlerin geleceğini de yaktı. Onun sorumsuzluğu hepimizi cehennemin en dibine attı” diyen anne de yanlış bir yolda ilerlemektedir. Meslek yaşamım boyunca bu gibi anne ve babaları çok kez gördüm. Bu türden açıklamaların yanlışlığı çok açık ve nettir ve her zaman elimizden geldiği kadar anlatmaya çalışacağız.
Çocukların zihinlerinde yankılanıp da cevabını endişeyle aradıkları asıl soru: “Anne ve babamı görebilecek miyim?” sorudur. Çocuğunuzu boşanma süreci hakkında bilgilendirirken bu önemli gerçeği göz önünde bulundurmak, çocuğunuzun iyiliği için çok önemlidir.
3. Boşanmayı Konuşurken Tutarlı Olun
Boşanmayı konuşurken ve açıklamalar yaparken, anne ve baba birbiriyle uyumlu mesajlar vermeye özen göstermelidir. Birbirinizden farklı veya çelişkili mesajlar vermekten kaçının. Boşanma kararınızı ilan ederken birbirinizi suçlamamaya dikkat edin. Bunu yaparken ikiniz de aynı temel ve doğru mesajı gönderiyor olduğunuzdan emin olun: “Baba bir şey söylüyorsa anne de aynı şeyi söylemelidir. Anne bir şey söylüyorsa baba da aynı şeyi söylemelidir. Söyledikleri sözlerde hiçbir suçlama / karalama / yargılama / yadırgama bulunmamalıdır”.
Bunu önceden karşılıklı olarak konuşarak ve üzerinde uzlaşarak yapmanızı tavsiye ediyorum. Ne söylemek istediğinize karar verin ve ondan uzaklaşmamaya dikkat edin. Anne, “Beni ve babanı her zaman görebilirsin” dediğinde, baba “Annenin yanında kalacaksın” dediğinde, çocuğun hangisinin doğru olduğunu anlaması zordur. Evet, çocuk temelde annesiyle kalıyor, hafta içi annesiyle kalıyor ama hafta sonları babasıyla kalıyor. Ya da hafta sonları babasını görüyor. Bu detayları çocuğunuzla paylaşmazsanız, zihninde kalan boşlukları kendisi doldurmaya çalışacak, bu da boşanma sürecinden korkmasına neden olacaktır.
Ebeveynlerine duygusal olarak bağlanan çocuklar bu ifadelerden etkilenirler. Babasına duygusal olarak bağlı olan bir çocuk, “Babamı bir daha göremeyecek miyim?” düşüncesiyle yoğun bir kaygı ve korku hisseder. Bu konudaki ayrıntıları net bir şekilde paylaşarak çocuklarımızın böyle korkulardan kurtulmasına yardım edebiliriz.
4. Canavarlaşmadan Boşanmayı Gerçekleştirin
Evlilikte ulaşılamamış olan “birlik olma” halini, boşanırken sağlayın. Boşanmanın gerekli olduğunu kabul etmiş olmanız çocuklara da yardımcı olabilir. Bunu olgun biçimde kabullenmiş olmanız onlara dengeli ve sakin bir ebeveyn olarak iyi bir model olmanız anlamına gelir. Ebeveynler aynı mesajı iki farklı ağızdan aktardıklarında, boşanmayı ve yaşadıkları travmayı daha kolay yönetilebilir bir düzeyde anlamaları kolaylaşır.
Çocuğunuzun yaşadığı duygular, boşanma sürecinde ve sonrasında ne söylediğinize ve ne yaptığınıza bağlıdır. Büyük bir travma yaşamalarından endişe duyuyorsanız, elinizden gelenin en iyisini, en dostça, en dengeli boşanmayı gerçekleştirmek için çaba göstermelisiniz.
Eski eşten, çocuklarını göstermeme şeklinde alınan intikam, eski eşe değil, çocuğa zulümdür. Bir zamanlar evlenip çocuklarının iyiliği için savaşan iyi kalpli insanların boşandıktan sonra canavara dönüştüklerine defalarca tanık oldum. O yüzden bu bölümn başlığını “Canavarlaşmadan Boşanmayı Gerçekleştirin” koydum.
Uzak bir şehirden, saatler süren otobüs yolculuğu yaparak çocuklarını görmek için gelen bir babaya, “Çocuklar hasta, bu hafta sonu göremezsin” denir. Haftalarca, aylarca çocukları türlü bahanelerle kendisine gösterilmeyen babaların, bazen de annelerin uydurulmuş bahanelerle aylarca evlat hasreti çekmeye mahkum edildiklerine şahit oldum.
Çocuklarından bu şekilde ayrı bırakılan anne babalar maalesef mahkeme kararlarına rağmen yasaları ve mahkeme kararlarını umursamayan eski eşler tarafından cezalandırılıyorlar.
Yasaları ve mahkeme kararlarını ihlal eden boşanmış ebeveynlere bir şey söylemek istiyorum…
Evet ondan boşandınız ve bundan dolayı ona kızgınsınız. İçinizde çözülmemiş birçok sorun olabilir ama eski eşinizi incitmek ve cezalandırmak için yapacağınız şeylerin cezasını daha çok evlatlarınız çekecekler. Ve unutmayın… İntikam ve cezalandırma düşünceleri sağlıklı düşünceler değildir ve size zarar verirler. Bunun hep farkında olun. Hem ruh hem beden sağlığınıza zararlıdırlar. Kızgınlık ve intikam isteğiyle yanan bir anne ya da baba yanında büyüyen bir çocuk da normalliğini zamanla kaybeder. Bir çocuğu anneden veya babadan ayırma fikri gerçekten kötü bir fikirdir.
Boşanma gibi zorlu bir süreçte size ve çocuklarınıza yüz yüze veya internet üzerinden yardımcı olabilirim. Bilgi ve randevu için lütfen iletişim numaramı arayınız.
Serhat DAMAR
Klinik Psikolog & Çift Terapisti