Gamofobi, diğer isimleriyle evlilik fobisi ya da bağlanma korkusu, kişinin diğerleriyle sağlıklı ve güçlü bağlar kurmasına engel olan ciddi bir durumdur. Kişinin diğer insanlarla anlamlı ilişkiler kurma yönünde (belki de korkularına meydan okuyarak / büyük emekler vererek) attığı adımları bir anda görmezden gelerek ilişkileri bitirme noktasına getirir. Kişinin bu duruma dair kontrolü yok gibidir. Çaresizce ya da mecburiyet duyarak arkadaşlık ve dostluğa dair ne varsa siler, ve kendi yoluna gider. Çoğu zaman buna dair bir açıklama yapma gereği de duymaz.
Gamofobi Nedir?
Gamofobi, evlilik ve bağlılık korkusudur. Gamofobi bir kişinin yaşamında diğerleri tarafından “anormal” olarak algılanmasına sebep olabilir. Gamofobi kişinin işlevselliğini engelleyecek düzeyde yoğun anksiyete, korku ve kaygı yaratır. Gamofobisi olan kişi sürekli olarak şunlardan korkar: biriyle bağlanmak, biriyle ilişkide olmak ve onunla derin bağlar kurarak sonunda evlenmek. Korku öyle şiddetlidir ki, kişi mantık ya da doğruluk aramaksızın, bir şekilde ilişkiyi bitirir. Gamofobisi olan kişi, bilerek ya da bilmeyerek ilişkinin ilerlemesini engelleyici hamleler yaparlar. Samimiyet ve içtenlik anlamında en küçük bir ilerlemeden rahatsızlık duyarak en başa dönmeyi sağlarlar. İnsan ilişkilerinde samimiyet, yakınlık ve bağlar zamanla gelişip güçlenir. Normal insanlar bu şekilde ilişkiler kurarlar ve aslında her insan ilişkinin gelişmesini, ilerlemesini, daha yakın bir hal almasını bekler. Aynı manavdan 2. veya 3. kez alışveriş yaptığınızda, manavın size davranışının her alışverişinizde daha samimi olduğunu fark edersiniz (çoğunlukla). Gamofobisi olan kişiler ise, dükkanını her ziyaret ettiğinizde ilişkiyi tekrar başa alan bir manav gibidir. Her gidişinizde en başa döndüğünüzü hissedersiniz. Hiçbir zaman “Hoş geldin demez”, onun yanında olmanıza seviniyor gibi görünse de “bağ kurma korkusu” bu sevinçten kat be kat fazladır ve siz de bunu hissedersiniz. Bakışları “Niye geldin?” der gibidir. Bu yüzden, size hissettirdiklerine bakarak, en sonunda ona bir daha gitmeme kararı alırsınız. Onun için bir şey yapamayacağınıza da inanırsınız. Bu şekilde bitişler çok sık görülür. Bazen de bitiş, gamofobisi olan kişinin karşısındakileri uzaklaştıran uzak hallerine ek olarak, yakınlık ve bağ kurmaya daha fazla tahammül edememesi ve “Bitiriyorum artık” demesi ile gerçekleşir. Bazen sebepsiz yere ve hiçbir gerekçe göstermeden kaçıp gider. Bazense, mantık ve doğruluk içeren bir şekilde, insanlara “Haklı olabilir” dedirten tarzda ilişki sonlandırma yöntemleri vardır. Bunları en etkili şekilde kullanarak ilişkilerin ilerlemesine, yakınlığın kurulmasına engel olurlar.
Gamofobi Belirtileri Nelerdir?
Gamofobinin belirtileri arasında aşağıdaki kaygı ve anksiyete belirtileri sayılabilir. Bu listede yer vermiş olduğum belirtiler bir anda ortaya çıkar ve şiddetini kısa sürede maksimum seviyeye ulaştırır.
- Nefessiz kalma ve boğulma hisleri,
- Soluk soluğa kalma,
- Titreme,
- Terleme,
- Bazı vücut bölümlerinde uyuşma,
- Göğüs bölgesinde rahatsızlık hisleri ve ağrı,
- Baş dönmesi
- Gamofobideki endişeli hal, insanların çoğunda bulunan “tedbirli olma / temkinli olma hali” nden çok farklıdır. Her insanda, diğerleri ile bir anda ve ani bir ilişki gelişmesine ve bu ilişkinin kontrolümüzde olmadan hızlı şekilde ilerlemesine karşı koyma eğilimi vardır. Bu bahsettiğim duruma karşı koymayan ve tam tersine herkesle bir anda samimi olup ilişkinin kontrol dışı ve hızlı ilerlemesine sıcak bakanlar sayıca daha azınlıktadır. Biz insanlar çoğunlukla bir insanla bağlanma yaşamak konusunda mesafeli dururuz, belli bir mesafe koyarız, aramızda bir sınır vardır ancak konu bu sınır değildir. Konu ya da problem, bir bağlanma, bağ kurma, bir bağlılık oluştuğuna dair en ufak bir belirti hissettiğinde kişinin çok şiddetli anksiyete hissetmesidir. Hissettiği anksiyete onu öylesine rahatsız eder ki, aradaki ilişkinin düzeyi ne olursa olsun, ne kadar emek vermiş olursa olsun bırakır ve gider. Bu gidiş bazen nedensiz bir şekilde olur. Hiç bir şey söylemeden uzaklaşır ve uzaklaşılan kişiyle hem geçmişte yaşananların, hem de nihayetinde gerçekleşen kopuşun unutulması (hiç olmamış gibi silinerek yok olması) umularak kişi kayıplara karışır.
Gamofobi Neden Olur?
Gamofobi neden olur sorusuna kesin bir cevap verilememekle birlikte, herkesin yaşadığı durumun farklı bir kaynağı olabilir. Bunlar, kişinin psikolojik durumu, geçmişte yaşanan olaylar (Örneğin çocuklukta yaşanan bir terk edilme veya mutsuz aile yaşantısı, anne babanın sürekli kavga ettiği ya da birbirine şiddet uygulamış olduğu bir çocukluk dönemi yaşamış olmak) da kişinin gelecekte bağlılık ve evlilik üzerine bir fobi geliştirmesine sebep olabileceği düşünülür. Sevgiliden ya da eşten yeni ayrılmış olma durumlarının etkisi olabileceği düşünülebilir ancak elbette ki kişi tanınmadan bu sebebin ne olduğu tam olarak bilinemez.
Gamofobi Nasıl Geçer?
Gamofobi insan hayatında her alanda etkisi olan ve rahatsızlık verici bir durumdur. Bunların üstesinden gelmek için şunlar yapılabilir:
Kaçınma davranışlarınızı tespit edin
Yaşam boyu insanlarla ilişkilerde samimi olma, bağlanma, bağ kurma, sevgili olma, yakın arkadaş olma gibi durumlarda kaçındığınız ya da kaçtığınız durumları düşünün. İnsanlarla arkadaşlığa, dostluğa ya da sevgililiğe adım atıp sonra onlara sırtınızı dönüyor musunuz? Bunlar size ne hissettiriyor? Bunlar sırtınızı döndüğünüz insanlara ne hissettiriyor? Bunları düşünün ve bunları değerlendirin. Bunları düşünün derken, kendinizi suçlamayın. Bunları yaptığınız için suçlu ya da haksız değilsiniz. Bunları yaptınız, çünkü bunları yapmanız için uygun bir ortam var. Bunları kendinizi suçlamanız ve kötü hissetmeniz için söylemiyorum. Sadece bunların farkına varın ve bunların size hissettirdiklerini daha iyi fark edin.
Kaçınmalar sizi nelerden koruyor? Artılarını ve eksilerini tespit edin. Bu hayatta kaçınmalar sizin yaşamınıza nasıl etki ediyor? Bunlar sizin daha iyi yaşamınıza bir katkı sağlıyor mu? Olumlu katkı sağladığı noktaları tespit edin. Sizin yaşamınızda yaşam kalitenizi düşürdüğü noktaları da tespit edin. Bunları not edin. Her insan bu hayatta güvenli bağ kurmaya ihtiyaç duyar. Bir sevgiliye veya bir arkadaşa her insan ihtiyaç duyar. Sizin bu ihtiyacı hissettiğiniz zamanlar oluyor mu, bunu fark edin.
Hareket edin
Anksiyete ile baş etmenin en sağlıklı yollarından biri, bedeninizi hareket ettirmek, çalıştırmaktır. Kol ve bacak kaslarınızı çalıştırarak, vücudunuzda huzur hissettiren, mutluluk hissettiren nöro kimyasalların üretimini artırmaktır. Spor ve başka egzersizler yaparak bunu sağlayabilirsiniz. Bunun yanında, kendinizi değerli hissettiren, kendinizle, kendi değerlerinizle derin bağlar kurmanızı sağlayan başka hobiler de edinin. Tüm bunları düzenli olarak yapmaya gayret edin.
Serhat DAMAR
Klinik Psikolog & Çift Terapisti